Zakendoen vanuit de kerk
Samuel Wells betoogt dat zakendoen vanuit de kerk sleutels bieden voor transformatie van kerk-zijn. Dat heeft hij zelf ervaren. In zijn Anglicaanse parochie, St. Martin-in-the-Fields downtown Londen, zijn de afgelopen 35 jaar verschillende bedrijfsactiviteiten gestart en werken circa 200 mensen. Deze invloedrijke theoloog publiceerde 40 boeken en op gevestigde aannames rondom business reflecteert hij in het boek Een toekomst die groter is dan het verleden. Sam (zijn roepnaam) komt spreken op het BAM Congres. Hierbij alvast een kennismaking:
Uit nood geboren
De bedrijfsactiviteiten werden in de jaren ’80 opgezet. Het idee was uit nood geboren, want er was te weinig geld voor het onderhoud van de dure gebouwen en de activiteiten van de gemeente, zoals de missie onder daklozen. De kerkleider van die tijd, Wells’ voorganger, zag het belang van het creëren van werk en startte bedrijven. Sam blikt terug: “Voor een ondernemer is het natuurlijk gesneden koek, maar wij moesten toen nog leren om marktgericht te denken,” en vervolgt met een vleugje humor: “We dachten toen wat paternalistisch over wat iemand zou moeten kopen in een winkel. Maar een Canadese toerist zoekt doorgaans toch iets anders dan een waardig en dik theologisch boek om mee terug naar huis te nemen – hoe graag wij dat ook zouden willen!”
Winst was verdacht
Anno 2021 heeft St. Martin bedrijfsactiviteiten rondom horeca, winkel en muziek. Gestoeld op vier C’s: Compassion, Commerce, Culture en Community. Daarbij verbloemt Sam de commerciële kant, inclusief financiële winst-doelstelling niet: “Die schaamte zijn we voorbij. Dat was er wel enigszins, want winst genereren was toch wat verdacht voor een kerk. Nu spreken we steeds meer met gezonde trots over onze winstgevende bedrijven.” Die breed gedragen waardering heeft ook met inhoudelijke groei te maken: de bedrijven zijn niet meer enkel ‘instrumenteel’ (om geldnood op te lossen), maar kerkleden beseffen dat het onderdeel is van de kern van kerk-zijn.
Discipelschap op de werkvloer
Sam legt uit: “Mensen krijgen de kans om bij te dragen. Velen willen niet alleen in de kerk zitten om te ontvangen, maar willen meedoen. Daarbij zijn velen praktisch en minder meditatief ingesteld. Vooral mannen. Wij hebben hier kanalen voor dergelijke typen om hun talenten in te zetten. Denk aan een commercieel adviesorgaan of event management. Vanuit de betrokkenheid bij dergelijke activiteiten volgt verbinding en discipelschap.” Overigens zijn niet alle stafleden christen, ook daarin – nauwe samenwerking met anders-gelovigen – zien ze een missie in de zin van het samen optrekken en het delen van het leven met elkaar. Daarnaast zijn een aantal bedrijfsactiviteiten ook qua inhoud meer in lijn gekomen met de missie van de kerk, zoals de concerten. Eerder organiseerde een externe partij klassieke concerten voor een breed publiek. Sinds kort hebben ze dat in eigen hand genomen, en zijn de concerten meer in overeenstemming met geloof en sociale betrokkenheid. Het brede publiek will wordt daarmee nog steeds aangetrokken middels de 300 concerten die jaarlijks worden georganiseerd.
Qua bedrijfs-aanpak zitten ze sinds kort in een nieuwe ontwikkeling, vertelt Sam. Om de ontwikkeling te verduidelijken vraagt hij een klok in gedachten te nemen: “In het begin stond de wijzer op negen uur (aspirational): het bedrijf was een instrument wat hielp om de kosten te dekken. Toen gingen we naar elf uur (exemplary): we wilden een voorbeeld zijn van goed werkgeverschap en ontwikkelden een gezonde bedrijfscultuur waar we met goede lonen en gezonde voorwaarden voor mensen gingen zorgen. Na Covid zijn we in een nieuwe fase beland en staat de wijzer op één uur (aspirational): we ambiëren om stappen te zetten richting duurzaamheid.” Een volgende stap zou richting conventionele sociale bedrijfsactiviteiten kunnen zijn, maar Samuel is daarin nuchter: “Het is lastig en vaak niet mogelijk om winst te genereren wanneer je mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, zoals de daklozen die onder ons zijn, naar regulier werk begeleidt. Daar wordt vaak te naïef over gedacht. Als ‘geld maken’ gemakkelijk was, zou iedereen het doen en een Elon Musk zijn. Maar het is niet gemakkelijk.”
‘We stopped doing interesting things…’
Getuige zijn vele boeken, is Sam reflectief; qua bedrijfsactiviteiten alsook qua kerk-zijn in de context van de huidige tijd: “Als kerk, zijn we na de introductie van de welzijnsstaat in de veertiger jaren gestopt om interessante dingen te doen. Een kerk die interessante dingen doet, stopt om een interessante kerk te zijn. Maar deze tijd biedt tijd bieden unieke kansen om opnieuw interessante dingen te doen,” is de overtuiging van Sam, en vervolgt: “Ik ben niet bekend met de Nederlandse context, maar hier in het VK nam de overheid rond 1948 het onderwijs en de gezondheidszorg over van de kerk. Sinds de jaren negentig krimpt de overheid en wordt duidelijk dat het idee niet houdbaar meer is dat de staat voor het algemeen welzijn moet zorgen. Dat biedt nieuwe kansen voor de kerk, ook op het gebied van business.”
Falen en groeien
Verbeteren, proberen, falen en toch weer proberen – het zit in het DNA van deze kerkleiding. Het concept van de lunchroom werd verbeterd qua winst en concept: een buffet bleek efficiënter en het concept dat mensen bij elkaar aan tafel zitten bevordert sociale interactie. De leiding besloot in de tuin een outdoor café te beginnen, maar in regenachtig Londen sloeg dit niet aan en het werd een flop. Totdat de epidemie uitbrak, toen probeerden ze het opnieuw en werd het een doorslaand succes met driehonderd bezoekers per dag.
A God of plenty
“Ik had voorheen een mindset van schaarste; van ‘niet genoeg’, vertelt Sam. “Ik weet nog het moment, het was in januari 2000, toen ik besefte dat dit theologisch niet klopt.’ We have a God of plenty; een God van ‘te veel’! God wil ons alles geven wat we nodig hebben, maar wij zijn bang om overweldigd te raken en creëren barrières voor wat God ons wil geven. Ik ging me voorstellen hoe het zou zijn om te genieten van een ‘te veel God’. Dat is ook veel leuker. Het begint met het zien van assets, van wat er ís, in plaats van wat er niet is. Een voorbeeld: We hebben honderden huizen van kerk en gemeenteleden, we hebben migranten die ondersteuning nodig hebben, en schoonmakers die doorgaans slecht worden betaald en weinig contacten hebben. Wat als je die zaken bij elkaar legt, een goed businessplan maakt met eerlijke lonen, investering zoekt en een goede verkoper aantrekt? Dan krijg je een win-win situatie en positieve energie.”
De energie lijkt er te zijn. Tijdens Covid groeide de online deelname aan St. Martin-in-the-Fields met tachtig procent, en die groei zit ook in geloofsverdieping. Zo is de ‘Nazareth Community’ meer dan verdubbeld. Zij zoeken diepgang onder de noemer ‘God is met ons’ en aan de hand van zeven pijlers: Silence, Service, Scripture, Sacrament, Sharing, Sabbath Time and Staying. Kortom, op diverse terreinen is Samuel Wells een ondernemende theoloog die wat te vertellen heeft vanuit theologische doordenking, reflectie op de tijd waarin we leven én met business-ervaring. Als Business as Mission Nederland willen we mensen met ondernemerstalent een hart onder de riem steken en het Lichaam van Christus in beweging brengen: of dat nu in en vanuit een bedrijf of kerk gebeurt. Want we geloven dat ondernemers beweging en transformatie kunnen helpen ontsteken. Sam is daar een voorbeeld van. We vinden het dan ook een voorrecht dat hij komt spreken op het BAM Congres (dit jaar op 3 en 4 november). Pak deze kans en geef je alvast op!
Sam spreekt op 4 november, zie programma BAM Congres, Dordrecht >>
Blijf op de hoogte en geef je op voor de BAM-updates >>
Samuel Wells’ boek: De toekomst die groter is dan het verleden >>